Sommigen zijn helemaal gek van klassieke muziek, anderen klasseren het nog steeds als saai en ontoegankelijk. Geen enkel ander genre kent zoveel stereotype ideeën als de klassieke muziek. Waar komen deze gedachten vandaan? Is het misschien gewoon een kwestie van onbekend is onbemind? Klub Kultuur ging op zoek naar antwoorden bij Maya Descheemaeker. Maya is 21 jaar en studeert klassieke gitaar aan het conservatorium van Tilburg.
“In normale omstandigheden kom je op als artiest, je maakt een buiging, het publiek applaudisseert… en dan is er deze stilte. Je weet dat er veel mensen in de zaal zitten en dat die allemaal stil zijn om jou te kunnen horen. Vanuit die aandachtigheid ontstaat de dialoog tussen toeschouwer en artiest.”
Het idee dat klassieke muziek saai is, of enkel voor oude mensen, heerst nog steeds. Waar komt dit idee volgens jou vandaan?
Waar het idee vandaan komt dat klassieke muziek enkel iets voor oude mensen zou zijn, weet ik niet. Misschien is het omdat sommige grootouders hier graag naar luisteren? Of omdat klassieke muziek een ander soort aandacht vraagt en er minder tamtam rond wordt gemaakt? Het beeld dat veel mensen van klassieke muziek hebben is een karikatuur dat niet overeenstemt met de werkelijkheid. Ik word omringd door jonge muzikanten en ik kan jullie zeggen dat dit echt niet enkel saaie mensen zijn!
Ik denk dat het vooral de manier is waarop klassieke muziek in de media verschijnt. Dat kan twee kanten uitgaan. Enerzijds heb je die ene zeldzame operazanger(es) in programma’s als de Voice, die bijna vergoddelijkt wordt door de jury. Klassieke muziek wordt daar afgebeeld als iets wat heel moeilijk is, bijna elitair. Anderzijds heb je de programma’s die klassieke muziek in een heel serieus kader brengen. Dat is niet noodzakelijk slecht, want daardoor focus je je meer op de muziek en minder op het spektakel eromheen. Het probleem is dat deze twee uitersten door velen als de enige twee opties worden gezien. De kloof tussen beiden zou beter kunnen worden opgevuld. Behalve op Klara is klassieke muziek nauwelijks aanwezig in de media. Doordat het vaak niet binnen handbereik ligt en mensen niet weten waar te beginnen, ontstaat er een afstand die moeilijk te overbruggen lijkt.
Klopt het dat je klassieke muziek moet leren appreciëren?
Mijn liefde voor klassieke muziek is in ieder geval wel gegroeid. Ik ben op mijn 7-8 jaar gitaar beginnen spelen op de muziekschool, omdat ik rockster wilde worden. Pas op de kunsthumaniora ontdekte ik dat ik klassieke muziek eigenlijk veel interessanter vind. Naarmate ik daarin verderging, begon ik ook zelf meer naar klassieke muziek te luisteren, het meer te appreciëren, mezelf erin te verdiepen… Mijn leerkracht muziekesthetica zei altijd dat klassieke muziek is zoals rode wijn: je moet het inderdaad leren appreciëren. Maar eens je voorbij dat punt bent, zijn er zoveel verschillende smaken die je kunt ontdekken!
Je koos dus voor gitaar omdat je rockster wilde worden?
Klopt. Dat is uiteindelijk niet gebeurd, maar dat is niet erg. Ik heb er geen spijt van dat ik uiteindelijk een andere richting gekozen heb. Gitaar is een beetje een buitenbeetje in de klassieke muziekwereld. Het maakt bijvoorbeeld geen deel uit van het orkest. Met een gitaar kun je echt heel zacht spelen, waardoor het publiek heel stil wordt. Je voelt de spanning van de mensen in de zaal die hun oren helemaal openzetten. De intieme sfeer die je met die pianissimi creëert, is supermagisch! Ik denk dat het moeilijker is om dit effect te bereiken met bijvoorbeeld een viool. Een ander voordeel van de zachtheid van het instrument is dat ik overal kan oefenen zonder dat er iemand klaagt.
Je voelt de spanning van de mensen in de zaal die hun oren helemaal openzetten. De intieme sfeer die je met die pianissimi creëert, is supermagisch!
Hoe belangrijk is het contact met je publiek?
Muziek is alles behalve statisch. Het is een performance waarbij het contact met je publiek heel belangrijk is. Zeker nu, tijdens de coronacrisis, merk je dat meer dan ooit. In normale omstandigheden kom je op als artiest, je maakt een buiging, het publiek applaudisseert… en dan is er deze stilte. Je weet dat er veel mensen in de zaal zitten en dat die allemaal stil zijn om jou te kunnen horen. Vanuit die aandachtigheid ontstaat de dialoog tussen toeschouwer en artiest. Het publiek komt samen in de ervaring die het deelt.
Maar toch leent muziek zich beter tot opnames dan andere kunstgenres?
Natuurlijk leent muziek zich ook goed tot opnames. Ik luister zelf ook vaak muziek tijdens het koken. Waar je voor de meeste andere kunstvormen (theater, dans…) op zijn minst twee zintuigen nodig hebt (zicht en gehoor), heb je bij muziek aan je oren genoeg. Je ogen kun je voor iets anders gebruiken. Of je kunt ze sluiten, en helemaal opgaan in wat je hoort. Maar wanneer je naar een concert gaat, ga je echt voor de ervaring. Dat is bij elk genre zo. Als je graag metal luistert, ga je ook graag naar concerten. De ervaring van een moshpit kun je niet online beleven. Maar dat wil niet zeggen dat je daardoor nooit op Spotify naar metal kunt luisteren, of dat je daardoor moet weigeren om op Youtube naar opnames van metaloptredens te kijken. Het ene sluit het andere niet uit en hetzelfde geldt voor klassieke muziek.
Bij muziek heb je aan je oren genoeg. Je ogen kun je voor iets anders gebruiken. Of je kunt ze sluiten, en helemaal opgaan in wat je hoort.
Welke invloed heeft corona op je werk en leven?
Vorig jaar won ik een wedstrijd waardoor ik vier internationale concerten mocht houden. Uiteindelijk is daar door corona maar één concert effectief van doorgegaan. Daarnaast worden alle internationale wedstrijden nu ook online georganiseerd. Je krijgt daarbij niet altijd dezelfde kansen als de andere deelnemers, omdat sommige betere apparatuur hebben, of een betere plek om hun muziek te kunnen opnemen. Wanneer je op locatie speelt, heeft iedereen dezelfde kansen en kan iedereen op dezelfde manier worden beoordeeld. Dat is nu minder het geval. Nu gaat feedback soms meer over de kwaliteit van je beeld en geluid dan over de performance zelf. Daarnaast is feedback via mail ook niet hetzelfde als feedback in de vorm van een gesprek.
Anderzijds heeft het hele online gebeuren misschien ook wel voordelen. Zo neem ik nu deel aan wedstrijden in Rusland, waar ik anders niet zo snel naartoe zou reizen. De cultuursector is een sector die heel creatief heeft moeten zijn. Ik denk dat er in de toekomst nog meer gaat veranderen. Zodra concerten weer in het echt kunnen doorgaan, zullen er misschien ook wel livestreams worden georganiseerd voor mensen die geen ticket hebben kunnen kopen, of voor mensen die minder mobiel zijn. De kennis en vaardigheden die we nu opbouwen, zullen later ook nog wel van pas komen.
Wedstrijden in de klassieke muziek… hoe gaat dat in zijn werk?
Bij wedstrijden heb je altijd bepaalde regels wat betreft de leeftijd van de deelnemers, de stukken die je moet spelen, de tijdsduur van je performance… Deze richtlijnen verschillen van wedstrijd tot wedstrijd. Iedereen speelt om de beurt, en daarna wordt de uitslag vrijgegeven. Meestal krijg je samen met de uitslag ook wel wat feedback.
Natuurlijk bestaat er niet zo iets als “de beste muzikant”. Muziek beoordelen is en blijft iets subjectiefs. Ik heb al meegedaan aan wedstrijden waar het ene jurylid grote fan van me was, en het andere jurylid weinig goeds over me te zeggen had. Maar er zijn wel een aantal dingen waar je zeker van kunt zijn. Zo levert foutloos spelen uiteraard een betere score op. Daarnaast is het ook belangrijk om muzikaal en poëtisch te spelen. Je moet laten zien dat je de muziek begrijpt en voelt en dat je dit ook kunt overbrengen op je publiek. Dat zijn parameters die je wel kunt opmeten.
Heb je bepaalde rituelen die je voor een wedstrijd volgt?
Voor een wedstrijd probeer ik altijd iets te eten. Meestal is dit een banaan en een stuk chocolade, omdat dat een goed soort energie geeft. Soms mediteer ik wat, als ik voel dat ik dat nodig heb. Of soms heb ik gewoon nood aan een sigaretje. Ik heb eigenlijk niet echt een vast ritueel, al is de banaan met chocolade wel iets dat altijd terugkeert.
Klopt het dat je als muzikant weinig zekerheid in je leven hebt?
Dat een leven als muzikant een leven in onzekerheid is, is niet noodzakelijk waar. Als je een masterdiploma hebt en een diploma pedagogie, kun je zeker een job met een vast inkomen vinden, bijvoorbeeld in het deeltijds kunstonderwijs. Met concerten heb je meer onzekerheid. Je weet nooit op voorhand hoeveel concerten je gaat kunnen spelen op een jaar. Het hangt dus af van de keuzes die je maakt en het leven dat je wil leiden. Ik wil later zeker les geven, want dat doe ik graag. Maar daarnaast wil ik ook graag concerten spelen. Dat is trouwens iets wat veel muzikanten doen, de zekerheid van een vaste job combineren met de uitdagingen van het podiumleven.
Bereiden conservatoria je hier goed op voor?
Ik heb enorm veel geleerd op het conservatorium en ben snel vooruit gegaan, maar ik vind wel dat er misschien wat meer aandacht naar het aanpakken van dit soort uitdagingen zou mogen gaan. Je krijgt veel verschillende interessante vakken, maar uiteindelijk krijg je niet echt een training over hoe je je het best op een podium gedraagt, over hoe je omgaat met de stress die daarbij komt kijken, over welke houding je best aanneemt, hoe je de juiste energie kunt uitstralen… Het spel op zich is al genoeg om over te stressen, je zou je over de rest niet al te veel zorgen moeten kunnen maken.
Dit kan natuurlijk alleen wanneer je goed weet wat je te wachten staat. Als artiest moet je ervan uitgaan dat je na het conservatorium alles zelf zult moeten regelen. Je moet je eigen manager zijn en je eigen concerten regelen. Je kunt niet ergens gaan solliciteren en daarna de zekerheid hebben dat je iedere maand sowieso vijf concerten zult kunnen spelen. Zo werkt het nu eenmaal niet. Kunst is een vorm van ondernemen en, hoewel de basis er wel is, zouden we dat nog uitgebreider kunnen leren.
Je kunt niet ergens gaan solliciteren en daarna de zekerheid hebben dat je iedere maand sowieso vijf concerten zult kunnen spelen.
Zo werkt het nu eenmaal niet.
Nieuwsgierig geworden na het lezen van dit interview? Maya geeft je hieronder een aantal tips met mooie gitaarmuziek om naar te luisteren!
Als je nieuwsgierig bent naar mooie gitaarmuziek, kan ik je zeker Concierto De Aranjuez van Joaquín Rodrigo aanraden. Dit stuk is onder klassieke gitaristen heel geliefd.
Of de Caprichos De Goya van Tedesco, die vind ik persoonlijk echt fantastisch.
Wanneer je niet zo vertrouwd bent met klassieke muziek, kun je bijvoorbeeld eens naar Roland Dyens of naar Takemitsu luisteren. Zij schreven arrangementen voor gitaar van onder andere de Beatles.
Tot slot een sonate van Alberto Ginastera (een Argentijnse gitarist, dit is het enige werk dat hij voor gitaar heeft geschreven). Vooral deze uitvoering door Sabrina Vlaskalic, die ons helaas veel te vroeg in haar leven heeft verlaten, is heel intens. Dit stuk moet echt meer worden gedeeld!
21 Comments